کراچی توں پنجابی انگریزی تے اردو وچ چھپبن والے مہینہ وار میگزین
جینئیس وچ 1994-98 چ چھپن والیاں چٹھیاں وچوں چون

٭ عین الحق فرید کوٹی
آدر جوگ بھرا کہوٹ جی نگھا پیار قبول ہووے۔
بڑے ای چراں توں تہانوں خط لکھن دا ارادہ کردا رہیاں پر اج توں کل تے کل توں پرسوں، دن لنگھدے گئے تے میں اپنے اُدم نوں سرے نہ چاڑھ سیا۔ اصل گل نرا خط لکھن دی نہیں سی جے کر میں نرا پرا خط ای لکھنا چاہندا تاں خورے بہت پہلاں لکھ دیندا پر میں چاہندا ساں پئی ’’جینیئس‘‘ دے وچ کجھ حصہ پایا جائے۔انج تاں ادھی توں وی زیادہ عمر لکھدیاں لکھدیاں ای لنگھ گئی اے پر پچھلے کوئی ڈھائی تناں سالاں توں حالات کجھ اینے وگڑ چکے نیںپئی کئی وار لکھن دے منصوبے بنائے پر اخیر حالات اے ہتھیار سٹنے پئے اتے اوہناں منصوبیاں نوں توڑ نہ چاڑھ سکیا۔ مینوںآس اے پئی تن چار مہیناں تیکر میں حالت تے قابو پا لواں گا تے فیر ایسی قلمی جہاد وچ تہاڈے نال حصہ پا سکاں گا۔ تسیں پنجابی اتے پنجاب بارے جو کجھ ای سوچ رہے جے اتے جو کجھ وی کر رہے جے مینوں ایس نال پورا اتفاق اے۔ اج جو کجھ وی اسیں وڈھ رہے آں اتے دیس وچ کجھ وی خون خرابہ ہو رہیا اے ایہہ ساڈے وڈکیاں دے بیجے ہوئے کنڈے نیں۔ خورے اسیں وی جان دے بجھدیاں یاں فیر انجانے طور تے پانی لایا ہووے۔ اتے اج جن بوتل وچوں باہر نکل آیا اے۔ کیہ اسیں سارے گونگے بولے بن ایہہ سبھ کجھ ویکھدے رہواں گے یاں ایس جن نوںقابو کرن لئی کوئی اُپاء وچ کراں گے؟ ایہہ گلاں تاں بڑیاں لمیاں نیں۔ ایہناں نوں فیر کسے موقع تے چھیڑاں گے۔ ایتھے میں جیہڑا تسیں زبان تے ادب نمبر چھاپن دا اعلان کیتا اے۔ اوہدے بارے اپنے وچار پیش کرنا چاہواں گا۔ جیہڑے تسیں موضوع دتے نیں ایہہ سارے لوری دے موضوع نیں۔ پر مینوں ایہہ دسدا اے پئی کئی پکھاں بارے تاں ڈھیر سارے لیکھ آ جان گے تے کئی پکھ ان چھوئے ای رہ جان گے۔ جے کر ایہہ من لیا جائے پئی سارے پکھاں بارے بھرویں لیکھ مل جان گے تاں میری جاچے تاں پڑھن اتے چھانٹن لئی وی ڈھیر وقت چاہیدا اے تے چھاپن لئی وی کوئی دو ڈھائی ہزار صفحیاں دی لوڑ ہووے گی۔
میرا وچار اے پئی جے کر تسیں ایہناں سرناویاں نوں باراں حصیا وچ ونڈ لو اتے ہر مہینے اک پکھ دے سرناویں بارے لکھن لئی سدا دیو اتے ایس طرح مہینے وار چھاپدے جائو تاں سال وچ ایہہ نمبر پورا ہو جاوے گا۔بہر حال مینوں جو کجھ جُڑیا بنیا حاضر کر دیاں گا۔
==+== مان جوگ عین الحق فرید کوٹی جی !
تہاڈا خط پڑھ کے خوشی وی ہوئی تے حوصلہ وی ودھیا اے۔ جے وڈکیاں کولوں تھاپڑا ملدا رہوے تاں بہوں سارے اوکھیوے اوکھیوے نہ رہن۔ ’’جینیئس‘‘ دے زبان و ادب نمبر بارے تہاڈے وچار مینوں پسند آئے نیں مینوں انج جاپدا اے ایہدے لئی میٹر اکٹھا کردیاں ای اک سال لنگھ جانا اے۔ پنجابی لکھاری تے دانشور میرے خیال وچ ایس بارے کجھ سستی کر رہے نیں۔ جد کہ میں زبان و ادب نمبر نوںہر حال وچ اک تاریخ دستاویز بنان دی نیت بنھ لئی اے۔ ہولی ہولی لیکھ آنا شروع ہو گئے نیں۔ایس بارے تہاڈے وچاراں تے لکھتاں دی اُڈی رہسی جے ایس پورے کم نوں سچجے طریقے نال توڑ چاڑھیا جا سکے۔
تہاڈا نذیر کہوٹ۔

٭ فرخندہ لودھی، گورنمنٹ کالج لہور
میرے ذہن وچ تے ’’پنج دریا‘‘ تے ’’نہراں‘‘ سن اینے سوہنے پنجابی پرچے دا تے تصور وی نہیں ہو سکدا۔ ماں بولی لئی جیہڑا بھریوا اساں اپنے دماغاں وچ رکھیا اے ’’جینیئس‘‘ نے اوس نوں پرانہہ لاہ ماریا۔ خوشی ہوئی تے اک نواں اعتبار جاگیا۔ مونہہ مہاندرا چنگا ہووے تے نگاہ آپے جا پیندی اے۔ آپے چک کے پڑھن نوں جی کرا اے۔ مینوں آس اے پرچہ مارکیٹ وچ اپنی تھاں بنائے گا۔ کیوں جے اوہدا روپ رنگ ای سوہناں نہیں اندر وی سونپ موجود اے۔ تساں ڈاڈھی محنت ماری اے۔ رب سچا ضرور قبول کرے گا۔ بین الاقوامی معیار دا پرچہ کڈھن تے میں تہانوں تے تہاڈے ساتھیاں نوں بہت بہت مبارکباد تے تھاپناں دینی آں۔ نثری لکھتاں ودھ توں ودھ
چھاپو تاں جے پنجابی نژاد مہاندرا لوکائی وچ سیہان کراوے۔ کوئی زبان اج دے دور و چ متعبر نہیں ہو سکدی جد تائیں اوہدے وچ نثری محنتاں دا وڈا سرمایہ نہ ہووے نثری پچھوکڑ مکائونا رسالیاں اخبار دا کم اے۔ تہاڈے جیہے جی داراں دا کم اے۔ میں اُمید کرنی آں تہاڈی پیڑھی ایس کم ول اُچیچا دھیان رکھے گی۔

٭ طارق گوجر فتح، پور لیہ
چوہدری نذیر کہوٹ جی شالا خیریں دسو !
آس اے خیریں مہریں ہووے گے۔ بلھے شاہ کانفرنس دے موقع تے قصور دے سجناں کول ’’جینیئس‘‘ ویکھیا، بہت خوشی ہوئی، ماں بولی نوں ایس ویلے ایہو جیہے ودھیا تے سوہنے رسالیاں دی ڈاڈھی لوڑ اے۔ تسیں جینئیس کڈھ کے ایس گھاٹ نوں پورا کرن دا آہر کیتا اے رب تہانوں کامیابی دیوے چوہدری نذیر جی تسیں جیہناں لوکاں وچ رہ رہے او۔ اوہ پنجاب نوں پاکستان متھ کے ایہناں ساریاں مشکلاں تے محرومیاں دا الزام ایہدے سر دھردے نیں۔ نقصان پاکستان پہنچایا اے۔ پر سزا پنجابیاں نوں ملی اے۔ وڈا کارن شاید ایہہ وے پئی پنجابیاں نے سارے پاکستان نوں اپنا گھر سمجھ لیا اے تے ایہہ بہت وڈی غلطی اے۔
سرائیکی لہجے دا علاقہ ایس توں وی ودھ خطرناک صورت حال دا ساہمنا کر رہیا اے ایتھوں دے مقامی لوک آباد کار پنجابیاں نوں قبولن واسطے اُکا تیار نہیں۔اوہ اپنے آپ نوں پنجابی نہیں آکھواندے بلکہ سرائیکی نوں اک وکھری قوم منواون دی کوشش وچ مصروف نیں۔ اوہ پنجاب دی بجائے اپنا تعلق سندھ نال جوڑن وچ فخر محسوس کردے نیں۔ ایس صورت حال بارے لہور وچ بیٹھے پنجابی دانشور تے کھوجی سکیاں دانشوریاں جھاڑن توں سوا کجھ نہیں کر رہے۔ اوہ سرائیکی دے مسئلے توں انج اکھاں بند کیتی پئے نیں جیویں کبوتر بلی نوں ویکھ کے ساہ گُھٹ لیندا اے۔ پنجاب دا دُکھ ساڈا سبھ دا سانجھا دُکھ اے۔ سانوں سرکار نال لڑن دے نال نال گھر دے رُسے جی وی مناونے پین گے تے ایہدے لئی بڑے صبر تے حوصلے دی ضرورت اے تے تہاڈے جیہے پنجابی پیاریاں نوں ویکھ کے دل کجھ آس اُمید دے دیوے بالدا اے۔ رب کرے تسیں ایناں مسئلیاں نوں سمجھدیاں ہویاں ایناں دے حل لئی جینیئس راہیں اپنیاں کوششاں کردے رہو پچھلی بلھے شاہ کانفرنس 1993ء دے موقع تے میری اک نظم اجیت (جالندھر) وچ چھپی سی۔ گُرمُکھی اکھراں وچ چھپن پاروں غلطی اتے گھاٹ وادھ دا امکان ہو سکدا اے پر مینوں پتا لگیا اے پئی تساں وی جینئیس وچ چھاپن ویلے ایس گل دا دھیان نہیںرکھیا۔ ونگی دے طور تے ’’طارق گوجر دی تھاں طارق مسعود گوجر‘‘ ایس توں علاوہ نظم دا سرناواں وی بدل دتا گیا سی فیر وی مینوں کوئی افسوس نہیں۔ مقصد گل پہنچاونا سی۔ اوہ پہنچ گئی۔ پنجابیاں تائیں گل پہنچاون وی تے بڑا مسئلہ اے ناں ہن میں اوہو ای نظم تے اِک ہور نظم تہانوں گھل رہیاں۔ دل منے تاں ’’دونظماں‘‘ دے سرناویں ہیٹھ لا دینا۔ رب جینئیس نوں ہور نکھارے تے سنوارے تے ایہدے کامیاں نوں سلامت تے ہسدا وسدا رکھے۔ اگلے خط تائیں۔ جینئیس دے ستمبر دے پرچے لئی پیسے گھل رہیاواں دوستاں نوں وی وکھاواں گا۔ اُمید اے ایتھے جینیئس دا بھرواں سواگت ہووے گا۔

٭٭٭
٭ حسین شاد، لہور
پیارے نذیر کہوٹ جی! اسلام علیکم
آس اے تسیں خیریں ہوو گے جون جولائی 94ء دا جینیئس گھلن دا ڈھیر شکریہ شکریہ تے ایس گل دا وی واجب اے کہ تسیں جس محبت محنت تے لگن دے نال پرچہ تیار کردے او تے جس طرح پنجابی زبان تے ادب نوں ترقی دین لئی کوشش کر رہے او گھٹ لوکاں ایس طرح دی کوشش کیتی اے۔ پاکستان دی سالمیت دے فروغ دا جیہڑا جذبہ تہاڈے دل وچ اے اوہ شاباشی دے قابل اے۔
پرچے دے ترتیب مضموناں دی ونڈ ادبی تے سیاسی ویر دے تے ادبی تے سیانے بندیاں نال انٹرویو تہاڈے شوق تے وطن نال محبت دے گواہ نیں اللہ تعالیٰ تہانوں ایس محنت دا اجر دیوے آمین۔ سرائیکستان دے بارے وچ تہاڈی تفصیل رپورٹ دی پاکستان دی سالمیت اُتے تہاڈی یقین بلکہ گوڑھے تے پکے یقین گواہی اے ایہو جیہیاں گلاں تے پاکستان دشمن منصوبیاں نوں عوام دے نوٹس وچ لیانا بہت ضروری اے تے تسیں ایہہ رپورٹ جینیئس وچ شامل کر کے اک نیک کم کیتا اے۔ ظاہر اے ایس طرح دے لوک پاکستان دے دشمناں دی زبان بولدے نیں، ایہناں کول اپنا کجھ نہیں جے کجھ ہووے تے اپنی ذہانت اپنے تے اپنے جذبیاں نوں ایس ملک دی ترقی اے خرچ کرن پر گنجی نہائے کیہ تے نچوڑے گی کیہ ایہناں نوں جیہڑے لوکاں کُراہے پایا اوہناں یقینا کہیا ہووے گا جے کجھ کھٹنا اے تے پنجابیاں نوں گاہل دیو حالاں کہ اوہ آپ وی پنجابی نیں۔ سرائیکی لہجے وچ گل بات کرن والے پنجاب دے ای واسی نیں تے سرائیکی دی پنجابی دا ای اک لہجہ اے میانوالی، جھنگ، ملتان تے بہاولپور دے وکھو وکھ لہجے ایس گل دا آپ ای نکھیڑا کر دیندے نیں۔ ایس طرح دے نعرے لاون والے اوہ بے ہنرے لوک نیں جیہڑے پیسے دی طلب وچ پاگلاں دی طرح ایدھر اودھر بھجے پھردے نیں تے اوہناں دی جھولی وچ خیرات دے سکے سٹن والیاں ضرور آکھیا ہووے گا کہ پنجاب بارے جنی سخت زبان استعمال کرو گے اوہنے بہتے پیسے ملن گے۔ اوہنی بوتی جھولی بھرے گی پر اوہ بھُلدے نیں جھولی پاٹ وی جاندی اے۔ دولت کھیہ وچ وی رل جاندی اے تے لالچی لوک ہتھ ملدے رہ جاندے نیں۔ بہر حال پاکستان دی سالمیت دا تحفظ کرن والے محکمیاںنوں سرائیکستان ورگے مکروہ نعرے لان والے چند لوکاں ول دھیان کرنا چاہیدا اے۔

٭ پروفیسر راشد حسن رانا (اسلام آباد )
تہاڈے عید کارڈ تے عید دے سنیہوڑے نے میرا حوصلہ تے مان ودھایا اے۔ رب کولوں ایہی دُعا منگداں بئی میرا اخیرلا ساہ وی پنجابی دی سیوا کردیاں مُکے۔

٭ راجا خالد محمود جی (لیکچرار گورنمنٹ کالج خانیوال )
عید تے یاد رکھن تے اینا سوہنا عید کارڈ گھلن دی بڑی مہربانی۔ رب تہانوں خوش رکھے۔

٭ عدیم فریدی جی (لہور )
پنجابی اینا وی بھولا نہیں جیہناں لوکاں نے سمجھیا ہویا اے ویریاں نے جو کجھ کھو لیا اے اوہ سگواں پرتا کے ای چھڈاں گے پنجابی ہور گونگے بن کے نہیں رہن گے عید کارڈ گھلن دا شکریہ

٭ سہیل خاور جی (ابوظہبی )
تہاڈے جیہے اک دو ہور ایکٹو نمائندے جینیئس نوں پردیساںوچ لبھ جان تے جینیئس بڑا کجھ کرکے دکھاوے گا۔ اینے سوہنے عید کارڈ کتھوںلیاوندے جے۔

٭ تارا سنگھ ہئیر جی (ایڈیٹر انڈو کینیڈین ٹائمز کینیڈا )
چڑھدے ورھے دی تہانوں وی ودھائی۔ انڈو کینڈین ٹائمز دا میں بڑا احسان مند آںجیہنے کینیڈا وسدے پنجابی پیاریاں تےمیرے وچکار جان پچھان دی راہ کھولی اے جینیئس دے اشتہار اتے میری کتاب بارے لیکھ انڈو کینیڈین ٹائمز وچ چھاپ کے پاکستان وچ پنجابی دیاں اوکڑاں تے مسئلیاں نوں عالمی لیول تے اپڑان دا اُچیچ کیتا اے۔ تہانوں جینئیس دے دوناں شمارے گھلے سن آس اے بئی اپڑ گئے ہون گے۔

٭ محمد عمر جی (پانی والا تالاب لہور )
ہزاراں عیداں دی خوشی تے اوس دیہاڑے ہووے گی جس دیہاڑے پنجاب وچ پنجابی زبان لاگو ہووے گی تے پنجاب تے پنجابی زبان دی ونڈ دی تحریک نوںموت آوے گی۔

٭ ملک محمد بلال نیازی (میانوالی )
عید کارڈ پنجابی وچ لکھیا ہوندا تے مینوں دوہری خوشی ہوندی۔

٭ اکرم ہمیش جی (لندن )
ست سمندروں پار گھلیا تہاڈا کلاسیکل عید کارڈ اپڑیا عید تے یاد کرن دی مہربانی لندن ان گنت پنجابی پیاریاں نوں جینیئس دا پہلا شمارہ گھلیا سی۔ پرچہ اپڑن دی رسید سنے تہادے نرا پنج سجناں نے گھلی۔

٭ بلدیو مرزا جی ایڈیٹر سکائی لارک (انڈیا )
تہاڈا گھلیا ہویا سکائی لارک ایس ویلے میرے ساہمنے میری میز تے پیا اے ۔ میں ورھے دا مل گھل رہیاں واں پر جے پابندی نال گھلنا نہ بھلنا۔ سکائی لارک دی ایڈوائزری کونسل تے امرتا پریتم ہوراں نوں تے کئی ہور سجناں نوں میں جینیئس دا پہلا شمارہ تے اپنیاں کتاباں گھلیاں سن۔انڈیا گھلیاں جان والیاں میریاں چھٹیاں کتاباں تے رسالے بہت گھٹ سجناں تیک اپڑدے نیں۔ کراچی وچوں انڈیا جان لئی جیہناں لوکاں دیاں ہتھاں وچوں لنگھدے نیں اوہ ہتھ بڑے ان بھوندے نیں میں جینیئس دے انڈیا اپڑن دی تانگھ لا بیٹھا واں۔ پر کوئی نہ کوئی راہ لبھاں گا تاں جے پرچہ انڈیا اپڑدا رہوے۔ سکائی لارک اک کلاسیکل پرچہ اے۔ بہت چنگا لگا اے تے میں ویکھیا میں پہلی وار اے ہو سکے تے ایہدے شمارے مینوں گھل دیو۔ جے تہانوں کوئی اعتراض نہ ہووے تے ایہدے وچوں کجھ شیواں اسیں جینیئس لئی وی چُن لیا کریے۔

٭ حسین شاہد جی (ہالینڈ )
تہاڈیاں ساریاں چٹھیاں لکھاں تے آرٹیکل مینوں ویلے سر اپڑدے رہندے نیں۔ مارچ اپریل دا جینیئس تہانوں پہلاں ای ڈاک راہیں ٹور دتا اے۔ تہاڈیاں مشوریاں تے عمل کرن دی پوری آہر ہوسی۔ جے ہو سکے تے ہالینڈ دی سیاسی سماجی، ثقافتی زندگی بارے وی پنجابی وچ کجھ ضرور لکھو۔ تسیں جینیئس وچ جس طرح دلچسپی لے رہے او۔ اوس دا میں لفظاں وچ تہاڈا شرکیہ ادا نہیں کر سکدا پنجاب تے پنجابیاں دی سیوا کردے رہو۔میرے دل وچ تہاڈا بہت احترام اے ایس لئی جے میں سمجھناں واں بئی پنجابی لئی تہاڈا درد سچا اے۔ مارچ اپریل دا جینیئس تہانوں ہوائی ڈاک راہیں گھل دتا اے آس اے بئی تہانوں اپڑ گیا ہوئے گا۔ ایس توں پہلاں تہانوں دو چٹھیاں بھیجیاں سن نہ اپڑیاں ہون تے سمجھ لئو جے کر اُچیوں نکلن توں پہلاں ای ایدھر اودھر کر دتیاں گئیاں نیں۔

٭ جتندر پال سنگھ جولی جی (چڑھدا پنجاب )
’’آئو پنجابی نوں قتل کرئیے‘‘ واہگہ دے دودناں پاسے وسدے پنجابیاں دی قومی ملکیت اے۔ تسیں ایہنوں گورمکھی وچ اُلتھا دیو تے اجیت وچ ضرور چھاپو میرے ولوں پوری اجازت جے۔ میں ایس بارے پہلاں ای تہانوں ڈاک راہیں اجازت نامہ گھل چکیا واں خورے تہانوں اپڑیا یاں نہیں۔ برجندر سنگھ جی ہوراں نوں میری کہانی ’’اخیرلا پنجابی‘‘ وی اجیت وچ چھاپن لئی ضروری اپڑائو تے میرے ولوں اوہناں دا شکریہ وی ادا کرنا۔جدوں وی ویلا لبھیا چڑھدے پنجاب ضرور آوساں۔

٭ چنن سنگھ ورگ جی (سرسا، بھارت )
جینیئس دا پہلا شماہ کئی سجناں نوں انڈیا بھیجیا سی تے نہیں اپڑیا تے سمجھ تے جان لئو بئی ایدھرلیاں یا اودھرلیاں وچوںکسے اک نوں ایہدا سکھا نہیں ہویا۔ تے وچ ای رہ گئے نیں۔ مارچ اپریل 94 دے جینیئس وچ تے تہاڈی چٹھی وی چھپی اے اگوں وی پرچہ تہانوں ایتھوں ڈس پیچ ہوندا رہوے گا۔

٭ سریندر کور جی! (پنجاب انڈیا )
تہاڈی کہانی تے چٹھی اپڑ گئی اے۔ چھیتی چھاپے چڑھے گی ہور لیکھ گھلنا نہ بھُلیا جے۔ پرچہ تہانوں بھیج دتا اے، ملے تاں خبر ضرور دینا، چٹھی لکھن تے یاد کرن لئی تہاڈا شکر گزار آں۔

٭ جتندر پال سنگھ (ڈاکٹر) سینٹرل جیل لہور
تہاڈی چٹھی تے چڑھدے ورھے دی مبارک والا کارڈ اپڑ گیا سی میری دعا ہے سوہنا رب تہاڈیاں اوکھیائیاں نوں چھیتی مکاوے تے تہانوں تہاڈے مقصداں وچ کامیاب کرے۔

٭ ہربنس سنگھ ماندھو جی (چیف ایڈیٹر سکھ انٹرنیشنل میگزین امریکہ )
جینیئس دا پہلا شمارہ تہانوں گھلیا سی اپڑ گیا جے تے خبر کرو نہ اپڑیا ہووے تاں وی ڈاک راہیں دس گھلو تاں جے تہانوں پرچہ گھلیا جا سکے۔ تہاڈی چٹھی وی اپڑ گئی اے تے میگزین وی اپنے پنجابی بھرا دا مان ودھایا جے رب تہانوں خوش رکھے۔

٭ ڈاکٹر جگتار (چڑھدا پنجاب )
تہاڈی چٹھی وی اپڑی تے اوہدا جواب میں گھل دتا سی تہاڈے ناںجینیئس دا پہلا شمارہ وی بھیجیا سی خورے تہانوں اپڑیا یا ںنہیں۔ اجے تیک مینوں تہاڈا کوئی لیکھ نہیں اپڑیا آس اے بئی چھیتی بھیجو گے۔

٭ میجر پیارا سنگھ جی (چڑھدا پنجاب )
تہاڈی چٹھی وی اپڑی تے جینیئس دے دوویں شمارے وی تہانوں بھیجے سن تساں اپنے لیکھ بھیجن دا وعدہ کیتا سی آس اے بئی چھیتی پورا کرو گے۔

٭ کیسر سنگھ جی
چڑھدے تے لہندے پنجابی وچکار پنجابی لکھاریاں سوجھواناں شاعراں تے کھوج کاراں دی آوا جاوی تے ہندوستان تے پاکستان سرکار دیاں ناجائز پابندیاں مکان لئی جینیئس ایس مسئلے نوں لازمی اپنیاں صفحیاں وچ اُچے لیول تے چکے گا ۔
(تہاڈا نذیر کہوٹ )

٭ ساتھی مشتاق سنگھ (لندن )
تہاڈی ولوں آئیاں دوویں کتاباں میں پڑھ لئیاں نیں۔ کہانیاں وچ خاص طور تے دو چھوٹیاں کہانیاں بہت چنگیاں لگیاں نیں۔ جے اجازت دیو تاں گُرمُکھی وچ بدل کے چھاپ دتا جاوے۔پنجابی بارے اگے الیاس گھمن بھائی اتے پروفیسر سعید کمی نال گل بات ہو جاندی سی۔ گھمن بھائی نوں کہنا اپنے کم کار بارے اطلاع کردا رہوے۔ تساںبہت کھوج نال اپنی گل پیش کیتی ہے۔ ایہہ کم سکیم تحت بہت سارے بندے مل کے کردے نیں۔ تسیں مبارک باد دے حقدار ہو جس نے اس کوشش نال زبان دی لڑائی نوں اُپر تک پیش کیتا اے۔ حالانکہ تسیں واقف ہو کہ میں اس خیال دا بندہ ہاں کہ اک زبان دی دشمنی نال دوجی نوں فائدہ نہیں ہوندا۔ پر زبان نوں اپنی اپنی تھاں تے اپنا اپنا حق ملنا چاہیدا۔ جدوں اس طرح نہیں ہوندا تاں ہر طرح دی مصیبت کھڑی ہو جاندی اے۔ نہیں تاں سندھ وچ سندھی، بنگال وچ بنگالی تے پنجابی وچ پنجابی چلنی چاہیدی اے۔ جے اس طرح ہووے تاں پنجاب وچ پنجابی دے نال اردو وی چل سکدی اے۔ سندھی وچ سندھی دے نال پنجابی اتے اردو وی چل سکدی اے۔ انگلینڈ انگریزی دے نال اردو پنجابی گجراتی تے بنگالی وی چلدیاں نیں۔ جدوں پنجاب وچ پنجابی نوں ناجائز حق نہیں ملدا تاں ہر قسم دی خرابی پیدا ہو جاندی اے۔ پی پی پی والے وی صرف سیاسی مقصداں خاطر شور پائوندے نیں اصل کم اوہ وی کوئی نہیں کردے۔ زباناں نوں سیاست ای خراب کردی اے۔ جے پنجاب وچ پنجابی زبان اتے ادب پہلی جماعت توں شروع کیتا جاوے تاکہ بی اے، ایم اے وچ تاں ادھی مشکل حل ہوندی اے۔جد تک اک ایم اے پنجابی اتے ایم اے اردو جاں ایم اے انگریزی۔ اک پدھر تے نوکری حاصل کرن دے لائق قرار نہیں دتے جاندے۔ کوئی پنجابی کیوں پڑھے گا؟ اک میری گل تے ہور دھیان دینا۔ ہر زبان دی اپنی اک عمارت ہوندی اے۔ تسیں انگریزی نوں اردو اکھراں وچ نہیں پڑھدے (حالانکہ پڑھ سکدے ہو) تاں اعلان کرنے پوے گا پنجابی نوں گُرمُکھی وچ وی پڑھنا پوے گا۔ ورنہ جیویں ہو رہیا اے۔ ہر آدمی اپنے لحاظ نال پنجابی نوں لکھی جا رہیا اے۔ زبان دی بنیادی ضرورت املاء اتے تلفظ ہوندی اے۔ جس تے زبان کھڑی کیتی جاندی اے سانوں پتا کرنا ہووے گا ساڈے پنجابی گھراں وچ کیوں اردو بولی جاندی اے۔ کسے اردو دی جماعت وچ اردو دا بولنا تاں سمجھ آ سکدا اے۔ آخیر وچ میں پھر مبارک باد دیندا ہاں۔ دل گردے نال کم کردے جاوو۔ اک دن سیاست دان شرم کرن گے۔ جینیئس لئی شاباش۔

٭ سعید فارانی کمی (کینیڈا )
تہاڈیاں کتاباں تے چٹھی کجھ دیہاڑے پہلاں ملی یاد رکھن تے مان دین لئی تہاڈا بہت بہت شکریہ، تسیں قلم دے ٹیگے واراں وچ میرے توں وی اٹھ دلانگاں اگے لنگھ گئے او پنجاب اتے فالج دا حملہ اس قدر شدت نال جاری ہے کہ کوئی توڑ نہیں دسدا۔ بقول شاہ حسین دے: ’’کیہنوں حال سناواں دل دا کوئی محرم راز نہیںملدا‘ پنجاب دے مسئلے اتے بڑی سنجیدگی، غور و کر تے ذہانت نال لگاتار کم کرن دی لوڑ ہے۔ جیہناں لوکاں (پنجاب دشمناں) نے پنجاب تے پنجابی دے مسئلے کھڑے کیتے ہن۔ اوہ مہا ذہن تے مہا بدمعاش سن تے اج وی ہن۔ اوہناں دے وچھائے جالاں نوں اپنا آپ بچا کے کم کرن دی لوڑ ہے۔ ایتھے پنجاب تے پنجابی بارے اٹھ سو تو ودھ کتاباںہین۔ فیر ہندو ازم تے سکھ ازم بارے اک ہزار توں ودھ کتاباں ہن فارغ وقت ایہناں وچ غرق ہو کے گزاردا ہاں۔میں سجناں توںجدا ہو کے کلی کونج وانگوں دریا سینٹ لاراں دے کنڈھے بیٹھ کے کرلاندا ہاں۔
مینوں جے زبان بارے حکومتی پالیسی تے اخباراں مضمون ملدے رہن تاں میرے لئی ایہہ خشی ہوئے گی۔جینیئس لئی مبارکاں، نذیر صاحب لگے رہو، سبھ نوں سلام باہمت لوک او زندہ باد۔

٭ پیارا سنگھ میجر
جینیئس بارے تہاڈی اک گشتی چٹھی اِک دوست راہیں ملی اے تہاڈا ایہہ اُدم تعریف دے قابل اے۔ مینوں پوری آس اے کہ دوہاں پاسیاں دے ادیباں، لکھاریاں ولوں تہاڈے اس کوشش نوں بھرپور ہنگارہ ملے گا۔ میرا قلمی تعاون اتے شبھ کامناواں حاضر ہن۔ تعارف دے طور تے اپنے بارے دو لفظ۔ پچھلے جیہے فوجی نوکری چھڈ کے لکھن پڑھن دے کم نوںکل وقتی شغل وجوں اپنایا اے۔ انج پچھلے دساں باہراں سالاں توں میریاں نظماں، نظمیہ ترجمے اتے ادبی لیکھ ایدھرے پنجابی دے ادبی پرچیاں (آرسی پریت لڑی، سیرنائوں، سم درشی، چراغ وغیرہ) وچ آ رہیاں ہن۔ فیض ہوراں دے چونویں اردو کلام دا پنجابی شعری ترجمہ دی اپرے رسالیاں اتے اخباراں وچ چھپدا رہندا اے۔ اج کل اپنے اپنے شہید شاعر ڈاکٹر دیو سنگھ کالے پانی دا پنجابی کلام اردو وچ ڈھالن دے آہر وچ لگا ہویا ہاں جو چھیتی ہی کتاب روپ وچ پاٹھکاں دے ساہمنے آ جاوے گا۔ تہاڈے دلوں اگلا ہنگارہ ملن تے کجھ مسالحہ تہاڈے رسالے دی نذر کراں گا۔ تد تک خدا حافظ! نویں سال لئی شُبھ کامناواں۔

٭ متین سعید، پشاور
پشاور دیاں سڑکاں اتے پھردیاں تہاڈا رسالہ اک دوکان اتے جس ویلے تکیا تے انج لگا جیویں میرا اک خواب حقیقت دی شکل وچ ساہمنے پیا ہویا اے۔ پنجابی نوں کسے خوبصورت تے رسالے وچ لکھیا تکنا میرا خواب سی۔ جیہڑا تسیں پورا کر دتا اے۔
لہور وچ دسمبر دے مہینے پریس کلب وچ پنجابی بارے اک تقریب وچ شرکت کیتی۔ اوتھے مشہور دانش ور احمد بشیر ہوراں آکھیا کہ پنجابی دی ترقی لئی ضروری اے ایویں کثرت نال بولیا جاوے۔ ایتھے میں ایہہ آکھنا چاہنا واں کہ ایہہ وی ضروری اے کہ کثرت نال لکھی جاوے۔ بہترین ادیب تخلیق کیتا جاوے۔

٭ سید افضل حیدر
رسالہ ملیا۔ ایس کاوش تے میرے ولوں تہانوں مبارک ہووے۔ اللہ کرے کہ ایہہ سال پنجابی زبان تے پنجابی زبان بولن والیاں لئی نیک ثابت ہووے۔ پنجابی زبان دی لہر نوں اگے ودھان لئی ودھاوی کوشش تاریخ دا حصہ بن گئی۔ اے تے عجب نہیں کہ پنجابی زبان نوں نویں اسمبلی قانون سطح تے تسلیم کر کے اپنا آئینی فریضہ پورا کرن دے نال نال ایس دی ترقی دی ضمانت وی مہیا کر دین۔ پنجاب لئی حالی بہت کم کرن والا اے ساڈے کول لکھاری وی ہین تے پنجابی زبان تے رہتل نال پیار کرن والیاں وی تھوڑ وی نہیں۔ ہمت نہ ہارنا، جرات کرن والیاں نوں رب پیار کردا اے تے اوہناں قدم دی ثابت رکھدا اے۔ رب راکھا۔

٭ سید اختر حسین اختر
جنوری 94 دا جینیئس مل گیا سی بہت سوہنا بہت معیار اتے بڑا ستھرا پرچہ چھاپن اتے ڈھیراں دیاں ڈھیراں مبارکاں۔ دعا اے جے جینیئس دن دونی تے رات چونی ترقی کرے۔ آمین تہاڈی کتاب ’’آئو پنجابی کو قتل کریں‘‘ بارے انڈیا دے مہینہ وار پرچے ’’عکس‘‘ وچ اٹھ دس صفحیاں دا مضمون چھپیا اے۔

٭ سریندر کور سولون (انڈیا )
تہاڈا 28 دسمبر 93 دا پتر ویہہ دیہاڑے انڈیا تے پاکستان دے وچکار سفر کرن توں بعد پچھے مینوں ملیا اے۔ تن زباناں دا پرچہ جینیئس کڈھن تے میرے ولوں مبارکاں۔ پنجاب چراں پچھوں فیر اک وار جاگن لگ پیا جاپدا اے۔ پنجابی زبان تے دوواں پاسیاں دیاں پنجابیاں وچ میل جول آوا جاوی ودھنی چاہیدی اے تے پنجابی دے ودھاء لئی کڈ ی پکا پیڈا کم ہونا چاہی دا اے۔

٭ ڈاکٹر جگتار (جالندھر )
جینیئس دا اشتہار کئی واری وچ پڑھیا اے۔ بہر حال میں تہاڈی کیہ سیوا کر سکدا ہاں Bio Data بارے صرف اک شعر لکھنا ہی پسند کراں گا۔ ’’پوچھتے ہیں وہ کہ غالب کون ہے، کوئی بتلائو کہ ہم بتلائیں کیا‘‘ اک نذیر چوہدری شاعری سن۔ اوہناں مجموعہ کلام چانن دا کھڑکار وی شائع ہویا سی تسیں کدھرے ملے اوہی تے نہیں؟ میں اوہناں دیاں غزلاں دی اک کتاب شائع کیتیاں سن 1986وچ اوہ کتاب ’’دکھ دریائوں پار دے‘‘ ایدھر ایم اے نصاب وچ لگی ہوئی اے انشاء اللہ پرچہ تاں تسیں ارسال کرو گے ای۔ دوسرے شمارے لئی اپنیاں نظماں یاں غزلاں وی ارسال کراں گا۔ خط دی اُڈیک رہے گی۔ جموں آرٹ کونسل لئی ایک کتاب ہور ترتیب دے رہیا ہاں۔ اس لئی اپنے دوستاں دا کلام وی بھجوائو۔

٭ چنن سنگھ ورتک کری والہ (ہریانہ )
ساڈے شہر سسرسا وچ فخر زمان دے ناول ’’بے وطنا‘‘ دا ڈرامائی روپ ’’چورس کل‘‘ دی کھیڈ کھیڈی گئی سی۔ میں وی ایہہ ڈراما ویکھیا سی۔ بڑی ودھیا پیش کاری سی۔ فخر زمان دا جواب نہیں۔ ساریاں سجناں بیلیاں نے تہاڈے اس اُدم دی سلاہنا کیتی اے۔ دعا کرو کہ رب سچا اپنے حبیب دے صدقے مینوں صحت ورگی دولت بخشے میں کوئی لکھاری یاں شاعر نہیں آں۔ صرف پڑھیار آں۔ پڑھنا لکھنا میرا عشق اے، کسے مدرسے سکول دا مونہہ نہیں ویکھیا۔ سلیف میڈ آں، ویکھو لکھن دا ول کدوں آئوندا اے۔ رب کرے نواں ورھا پنجابی ماں بولی نوں ایس دا حقی تھاں دواوے پنجاب وچ پنجابی دفتری زبان بنے۔ پرائمری توں سکولاں وچ پنجابی پڑھائی جاوے۔ بابو فیروز دین شرف دا سفنہ سچا ہووے۔ جینیئس دا دیدار چھیتی ہووے۔

٭ ڈاکٹر جتندر پال سنگھ جولی (امرتسر )
تہاڈا خط ملیا۔ بڑی خوشی دی گل اے کہ تسیں جینیئس کڈھ رہے او۔ مبارک مینوں خوشی اے کہ ایس موقع تے تساں مینوں یاد کیتا۔
تہانوں پتا ای ہووے گا کہ میںہُنے جیہے پاکستانی پنجابی ادب تے اپنا پی ایچ ڈی دا تھیسس مکمل کیتا اے۔ تہاڈی کتاب ’’آئو پنجابی نوں قتل کرئیے‘‘ دا میں بڑا مداح واں۔ الیاس گھمن ہوراںمینوں بھیجی سی۔سردار برجندر سنگھ روزانہ اجیت اخبار وچ اس نوں چھاپنا چاہندے نیں۔ جے تسیں لکھ کے اجازت دیو تے میں ایہنوں گُرمُکھی وچ التھا دے چھڈاں۔

٭ سیف اللہ سیف، لہور
تہاڈا رسالہ ’’جینیئس‘‘ ملیا اے ڈاڈھا سوہنا رسالہ کڈھیا اے پنجاب تے پنجابی بارے سوہنا لکھیا اے۔ آس کرنے ہاں تسی پنجابیاں نال ہوون والے دہروواں نوں ودھیرا چانن پا کے پنجابیاںنوں ہنیریاں وچوں کڈھو گے۔ تے پنجابی نوں اوہناں دی تواریخ پنجابی ماں بولی۔ معاشی، سماجی، سیاسی تے ثقافتی اوکڑاں بارے ودھیرا چانن پا کے دسو گے تے پنجابیاں دا مان کران ودھان لئی ودھیرا کم کرو گے۔ پنجابیاں نوں اینیاں ونڈاں وچ کڈھ کے اک مک ہوون لئی وی جتن کرو گے۔ فرقہ مذہبی ونڈ ذات برادری تے علاقے دیاں ونڈاں توں اڈ پنجابیاں دے سانجھے مسئلیاں نوں اُجاگر کرو گے۔ ایس کم لئی پنجاب دے پنجابی تہاڈے نال نیں تے اسیں ہر طرح دے تعاون دا یقین دوانے ہاں۔ پنجاب دا صوفی رنگ تے حریت دا رنگ وی وادھے نال لیائو تے آئون والیاں اوکڑاں لئی وی ہور ودھیری جانکاری لئی کوششاںکرو۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
٭چنن سنگھ ورک (چڑھدا پنجاب )
نکے ویر چودھری نذیر کہوٹ جی، تیریاں ستے ای خیرا !میں وساکھی دے میلے تے پاکستان گیا ساں۔ لہور وچ جناب سید اختر حسین اختر ہوراں نوں ملن لئی امیر حمزہ ورک نوں نال لے کے گئے ساں۔ اوہ بیمار سن میرا آئونا سن کے بڑے خش ہوئے سن۔ گھٹ کے جپھی پا کے ملے سن۔ ’’جینیئس‘‘ دے پرچے تے تہاڈیاں کتاباں وی اوہناں نے دتیاں سن۔ میں ایدھر آ کے سجناں نوں اوہ پڑھن لئی دتیاں نیں۔ الیاس گھمن، جمیل احمد پال تے اقبال قیصر ہوری وی ملے سن۔ اوہناں نے مینوں تہاڈے ولوں گھلیا میرے ناں دا کتاباں دا پیکٹ وی دتا سی۔ میں وی تے میرے سجن بیلی ’’جینیئس‘‘ دے مستقبل خریدار بننا چاہندے نیں۔ چندہ کیویں گھلئے۔ میں خط لکھن وچ دیر ایس لئی لائی کہ میں کافی بیمار رہیا واں۔ مئی، جون، جولائی، اگست، ستمبر، اکتوبر تے نومبر دے پرچے ضرور گھلو۔ ’’جینیئس‘‘ دے کامیاںنوں سلام، کامیابی لئی دعاواں۔
===+=== چنن سنگھ ورک جی افسوس اے پئی تسیں لہور آئے تے تہاڈے نال ملاقات نہ ہو سکی۔ تہاڈی بھتیجی شبنم ورک دی طبیعت دی خرابی دا سن کے بہوں دُکھ لگا اے۔ میری دعا اے سوہنا رب اوہنوں پوری صحت اتے شفا دیوے۔ ’’جینیئس‘‘ دے جیہڑے شمارے تساں پچھے نیں ضرور بھیجن دا آہر کراں گا۔مینوں ایس مسئلے دا کوئی حل نظر نہیں آ رہیا پئی ’’جینیئس‘‘ کراچی توں انڈیا بھیجنا واں تے ایہہ کجھ سجناں نوں اپڑدا اے تے باقی دا راہ وچ گرل مرل ہو جاندا ہے۔ ساریاں پنجابی پیاریاں نوں بہوں بہلا سلام۔ تہاڈانذیر کہوٹ

٭ احسان باجوا
بھرا نذیر کہوٹ جی! اسلام علیکم
خیریں وسو، اخباراں وچ تہاڈی دھڑلے دار پریس کانفرنس پڑھی۔بڑا سواد آیا۔تہانوں ایہہ تیسرا خط لکھ رہیا واں۔ پر تہاڈے ولوں پرتاوا نہیں آیا۔ پچھلے دنیں تسیںلہور آئے خالد نذیر ہوراں نے تہاڈے نال میل کران دا وعدہ وی کیتا سی۔ پر تہاڈے نال رابطہ کرن دی اُگھ سُگھ نہ پئی۔ نہ تہاڈی نہ اوہناں دی۔ اختر حسین دے فنکشن وچ خورے میں ٹُر ای جاندا۔ پر کسے پاروں لہور دے اکٹھ وچ حاضر نہ ہو سکیا۔ دوجا نارووال وچ میری کتاب دی مُکھ وکھالی سی۔ فنکشن تے اللہ نے کیتا اہل قلم کانفرنس وچ بہتے سجناں دے ٹُر جان دے باوجود وی بڑابھرواں ہویا سی کوئی پنج سو بندا ہال وچ آ گیا۔ پر خالد نذیر ہوری نہ اپڑے۔ میں تہاڈے رسالے نوں پنجابی دا اک لاڑا اتے اگے لگ کے لڑن والا رسالا سمجھدا ساں جے ایہہ وی رویل گروپ دی کھیڑے چڑھ گیا تاں ساڈا ایہدے لئی لکھنا اوکھا ہو جاسی۔ میں تے اشرف سہیل دوواںنے مستنصر حسین تارڑ دا اک انٹرویو ’’جینیئس‘‘ لئی کیتا ہویا اے آتے میں چرخے بارے اک بھرواں مضمون لکھ کے رکھیا اے۔ پر تہاڈے ولوں چپ مینوں شک وچ پا دتا۔ دو گلاں نیں یاں تے تسیں اپنے آپ نوں ساڈے لیول توں اُچا جاندے ہو یا فیر ساڈیاں لکھتاں نوں اپنے رسالے وچ تھاں نہیں دینا چاہندے۔ ایہہ تیجا خط اے جے ایہدا وی جواب نہ آیا تے میرا شک یقین وچ بدل جا سی۔ خیریں وسو تے جگ جگ جیو۔ اشرف سہیل راہیں تہاڈا اسلام ملیا اتے ’’جینیئس‘‘ دی اک کاپی وی۔ بھرا جی یاد کرن دا ڈھیر شکریہ میں حضرت بلھے شاہ ہراں دی شاعری بارے مضمون لکھ کے میں افضل ساحر ہوراں دے دسے پتے معرفت ’’رویل‘‘ اوہناں نوں گھلا دتا۔ بھرا جی میں پچھلے دیہاڑیاں وچ تہاڈے ول اک پریم پتر ٹوریا سی۔ اوہدے بارے تساں خالد نذیر نال تے گل کیتی سی پر فیر تساں آپوں جواب نہ دتا۔ ایس پارو میں ڈھلا پئے گیا۔ میں چاہنا پئی ساڈا وسیب دا جیہڑ اکلاسیکل انگ سی اوہدے وکھرے وکھرے روپ پنجابیاں دیاں اکھاں توں اوہلے نہ ہوون تے جاون اتے وسیب دے پکاں دے مہاندرے نوں لوکاں دے ساہمنے رکھنا جاوے۔ اوس سلسلے دا پہلا مضمون ’’چرکھا بولے سائیں سائیں‘‘ تہانوں کجھ دناں تائیں ٹوردیاں گا تے فیر چل سو چل۔ دھنی دے ڈگے وانگر وگن نوں اسیں ول تگڑے آں۔ اسی معیار دی گل تے سیانے آکھدے نیں مرچا ںتے تمباکو دی چغلی مونہہ تے ای ہو جاندی اے۔کیونجو دونہاں نوں چھیتی چھیتی پرکھیا جا سکدا اے۔ کہوٹ جی میں تے فقیر آدمی آں پنجابی دے راٹھاں تے وریاماں دی بھال وچ آپو گواچیا ہویا۔ میں بڑیاں ریجھاں نال کوار گندل تہاڈے ول ٹوری سی پر پتا لگیا حالی تہاڈے تک اپڑی ای نہیں۔ تہاڈے ولوں تبصرے دی آس وی ہے۔ میری شاعری دی دوجی کتاب ’’پیلوں پکیاں نی‘‘ وی مہینے ڈیڈھ تائیں چھپ جاوے تی۔ میرا ناول ’’لہو رنگی سویر‘‘ پنجابی ادبی بورڈ والے چھاپ رہے نیں۔ میں ہُن اوہدی کتابت دے پروف پڑھدا ہٹ کے تہانوں خط لکھن لگا واں۔ اسیں تے لکھ لکھ کے تھک گئے پر ایتھے کوئی چھاپدا ای نہیں۔ چلو کناں کو چر ہنیرا رہوے گا۔ اوڑک اردو نے ایتھوں نسنا ای اے۔ تہاڈے پرچے دی دکھ بڑی سوہنی ایں شالا کوری ویل وانگر ودھے پُھلے۔ کہوٹ جی تہاڈیاں جرات وند لکھتاں نوں ویکھ کے تہانوں اج دا دُلا بھٹی آکھن نوں جی کردا اے۔ شالا سدا سکھیں وسو۔
===+=== آس اے پئی ہُن تیک ناراضگی ختم ہو گئی ہووے گی رویل والے تہاڈے خلاف نہیں سارے تہاڈے سجن ہاں۔ مایوس نہ ہویا کرو۔ تہاڈا کہوٹ

٭ پروفیسر شوکت علی قمر (فیصل آباد )
محترم نذیر کہوٹ جی !
تسیں پنجابی زبان تے ادب دے ودھا لئی ’’جینیئس‘‘ راہیں جیہڑی نویکلی سیوا کر رہے او، اوہ تاریخی تے ادبی حوالے نال سراہن جوگ اے۔ پنجابی حصے وچ جتھے معیاری مضمون تے ہور ادبی لکھتاں چھپ رہیاں نیں۔ اوتھے پنجابی شاعر نوں وی معقول تھاں دیا کرو، کیوں جے شاعری باجھ پرچہ بے سوادا لگدا اے۔ بہر حال تہاڈے اُدم تے آہر نوں سلام۔ کالج لائبریری لئی ’’جینیئس‘‘ لوان دا جتن کر رہیاں۔ مینوں اگلاپرچہ سالانہ چندے نال بھجوا دینا۔ کیوں جے میں سمجھناں کہ ہر پنجابی نوں پنجابی پرچہ مُل لے کے پڑھنا چاہیدا اے تے کراچیوں نکلن والے اُچے معیار دے پرچے نوں پنجاب وچ ہر تھاں تے جی آیاں نوں کہنا چاہیدا اے۔ پرچے لئی ’’میاں محمد بخش‘‘ بارے اک مضمون تے بلھے شاہ بارے اک نظم حاضر اے۔ اپنے کالج دا میگزین بھجوا رہیا ایس دے پنجابی حصے ’’چانن‘‘ اتے بھرواں تبصرہ فرما کے مشکور فرمایا جے۔
===+=== شوکت علی قمر جی چانن اپڑگیا ہے پنجابی پنجابی رسالیاں نوں مُل لے کے پڑھن لگ پوے تے کوئی پنجابی رسالا اخبار بند ای نہ ہووے ’’جینیئس‘‘ لئی تہاڈے چنگے وچاراں دے سارے پنجابی پیارے بھجوال نیں۔ تہاڈا کہوٹ

گورنمنٹ کالج لہور دے ’’راوی ‘‘
بارے نذیر کہوٹ دے کجھ وچار
گورنمنٹ کالج لاہور دے علمی تے ادبی میگزین مہینہ وار راوی دا ستمبر 1994ء دا اعزازی شمارہ ایہدے ایڈیٹر محمد حسن رضا گوندل لہوراں ولوں مینوں اپڑیا ہے محمد حسین رضا گوندل ہوراں دا خط ایہدے نال ہے۔ راوی گھلن لئی میں گوندل جی دا شکر گزار ہاں۔ میں راوی دا ناں سندا رہندا ساں پر کدی پہلاں ویکھیا نہیں سی۔ راوی ویکھ اتے پڑھ کے اندازہ ہویا پئی گورنمنٹ کالج لہور پنجابی زبان نال اپنے آپ نوں جسراں جوڑیا ہویا اے اوہدی جنی وی سلاہنا کیتی جائے گھٹ ہے گوندل جی دی فرمائش سر اکھاں تے پئی میں راوی اتے تبصرا آپ لکھاں پر سچی گل ایہہ وے جے کتاباں تے رسالیاں اتے تبصرہ میرا فیلڈ نہیں ہیگا۔ فیر وی پنجابی حصہ پڑھن توں بعد میں اینا ضرور آکھساں پئی راوی دا سارا پنجابی حصہ کمال دا ادبی چون ہے۔ سگوں اپنا جواب آپ ہے۔ اردو اتے انگریزی حصہ میں اجے نہیں پڑھیا ایس لئی اوہدے بارے میں اپنی کوئی رائے نہیں دے سکدا یاں فیر بلھے شاہ دیاں لفظاں وچ انج سمجھ لئو پئی :
حاجی لوک مکے نوں جاندے اساں جاناں تخت ہزارے
جتول یار اتے ول کعبہ بھاویں پھول کتاباں چارے